Volgens recent onderzoek was een defecte tl-lamp de oorzaak van de allesverwoestende brand in de Innovation in Brussel, nu 50 jaar geleden. Het brandgevaar van tl-lampen schuilt in de lampen die irritant knipperen of waarvan de uiteinden gloeiend oranje-roze kleuren. Door het nemen van eenvoudige preventiemaatregelen kan de kans op het optreden van een defect in een tl-armatuur verminderd worden.

De brand in de Innovation: oorzaak

Van alle branden in België blijft de brand in de ‘Innovation’ in Brussel het meest in ons geheugen gegrift. Op 22 mei 1967, dit jaar 50 jaar geleden, slaat het noodlot toe in een Brussels filiaal van de Belgische grootwarenhuisketen Innovation (nu Galeria Inno): een allesverwoestende brand waarbij 251 doden en 62 gewonden te betreuren vielen.

Ondanks uitgebreid onderzoek was de oorzaak van de brand aanvankelijk onbekend, er werd gedacht aan brandstichting. Volgens recent onderzoek is de brand ontstaan door een vonk afkomstig van een tl-lamp die het gas, dat zich had opgestapeld in de valse plafonds boven de afdeling kinderkleding, tot ontploffing heeft gebracht.

Het grootwarenhuis was niet brandveilig, wat heeft bijgedragen tot het onbeschrijflijk menselijk leed en de desastreuze vernieling van het gebouw:de blusinstallatie was ontoereikend;de architectuur (een soort amfitheater rondom een centrale ruimte met trappenhuis) droeg bij tot een snelle vuurontwikkeling;de nooduitgangen waren niet allemaal geopend;sommige nooduitgangen waren aangebracht voor de sier (voor ramen en blinde muren).

Levensduur van tl-lampen

De tl-lampen (afkorting van het Franse ‘tube luminescent’) zijn de meest gebruikte lampen op onze aardbol. Ongeveer 80 % van de kunstmatige verlichting wordt door de tl-lamp gerealiseerd.

De werking van deze lampen berust op de ultraviolette straling die opgewekt wordt door een kwikontlading in een met fosfor bezette glazen buis. Om dit proces op te starten zijn een starter en een voorschakelapparaat nodig. Die zijn doorgaans verwerkt in de armatuur waarin de tl-buis geplaatst wordt. In een werkende tl-lamp komt veel energie vrij en dit betekent dus opwarming en slijtage.

De levensduur van tl-lampen varieert volgens de fabrikant, het aantal schakelmomenten en de gekozen kwaliteit. Fabrikanten beschikken over types met verschillende levensduur en uiteraard met een verschillend prijskaartje. Ruwweg kan de levensduur van tl-lampen 3.000 uur tot 10.000 uur bedragen, voor zeer dure lampen zelfs tot 50.000 uur.

Bij de keuze van een juiste tl-lamp kan men best enkele afwegingen maken:

levensduur versus prijs: goedkope lampen moeten meer vervangen worden, duurdere lampen gaan langer mee… Fabrikanten hebben hier ondertussen al op ingespeeld door elektronische starters aan te bieden. Het voordeel van elektronische starters zit hem bij het opstarten. De vervelende flikkering is er niet en stoorpieken zijn volledig verdwenen wat de levensduur van de lamp ten goede komt. Ze zijn ook veiliger vermits de elektronische starter de tl-lamp zal uitschakelen als die begint te knipperen of bij een defect. Dit zorgt ervoor dat er geen oranje gekleurde uiteinden kunnen voorkomen en dat je bespaart op stroomverbruik;aantal schakelingen: hoe meer je de starter belast, hoe sneller die stuk zal gaan en hoe sneller die vervangen moet worden;continuïteit: het is veel efficiënter om meteen meerdere tl-lampen te vervangen dan af en toe één enkele.

Brandgevaar door tl-lampen

Het brandgevaar door tl-lampen ontstaat als:

de lampen irritant beginnen te knipperen, ofals de uiteinden oranje-roze kleuren.

Knipperende tl-lampen

De tl-lampen zijn geen eeuwig leven beschoren en ze kondigen hun nakende einde aan door te gaan knipperen. Dit knipperen is eigenlijk een continu aan- en uitschakelen waardoor de elektrische onderdelen in het armatuur oververhit worden. Uiteindelijk kunnen de onderdelen zodanig verhit worden dat zij brandbare onderdelen in hun omgeving doen ontbranden en dus brand kunnen veroorzaken. Denk aan een houten plafond of vals plafond met houten structuur waarop het armatuur is bevestigd: een beginnende brand ligt hier voor de hand.

Oranje-roze kleurende (en dus gloeiende) uiteinden

Als tl-lampen oranje- of roze-achtig kleuren aan de uiteinden worden ze nog brandgevaarlijker. De stroom die door het voorschakelapparaat gegeven wordt om de tl-lamp op te starten, blijft dan constant door de lamp en het armatuur vloeien. De elektrische componenten van het armatuur zullen hierdoor, samen met de uiteinden, verhitten. Die temperatuur kan zo hoog oplopen dat de kunststof onderdelen langzaam smelten en dampen afgeven die zullen ontbranden. Hierbij kunnen hete druppels naar beneden vallen op brandbare materialen die daardoor kunnen ontbranden. Denken we hierbij aan decoratie aan het plafond of gordijnen in de buurt van de tl-lamp.

Preventiemaatregelen bij het gebruik van tl-lampen

Om de kans op het optreden van een defect in een tl-lamp te verminderen kunnen enkele eenvoudige maatregelen genomen worden:

1. koop alle lampen op eenzelfde moment aan en plan (volgens de voorschriften van de fabrikant) een algemene vervangbeurt in na x uur. Dit heeft o.a. ook als voordelen:

2. het frequent gebruik van de ladder of de hoogwerker kan beperkt worden

3. de budgettering en de opvolging van de staat van de lampen is eenvoudiger

4. het licht blijft altijd optimaal: hierdoor blijft de veiligheid op de werkvloer verzekerd, immers, door onvoldoende verlichting en slecht zicht ontstaan bv. sneller ongevallen met machines en heftrucks

5. energiebesparing: knipperende tl-lampen of lampen met oranje gekleurde uiteinden verbruiken evenveel energie maar hebben weinig of geen lichtopbrengst

6. vervang de defecte tl-lampen meteen

7. vervang, bij het vervangen van de tl-lamp, ook de starter: in veel gevallen is het namelijk juist de starter die defect is en de oorzaak van de defecte verlichting en brandgevaarlijke situatie is

8. vervang de tl-lampen (en starters) allemaal tegelijk én vóór het einde van hun levensduur

9. vervang, indien nodig als ultieme stap, de tl-lampen door ledverlichting met een zelfde opbrengst. Alhoewel deze lampen momenteel een hoger prijskaartje hebben, verbruiken ze aanzienlijk minder, hebben ze geen starter en kan dit een invloed hebben op de jaarlijkse elektriciteitsfactuur.

Besluit

Als het op veilig werken aankomt is een goed werkende en goed onderhouden verlichting van cruciaal belang om arbeidsongevallen en brand te voorkomen en om klachten zoals hoofdpijn en minder zicht bij werknemers te vermijden.

Zorg er dus voor dat je geen knipperlichtrelatie aangaat met je tl-lampen!

Heb je een vraag of wil je graag een offerte ontvangen voor een relighting? Neem dan vandaag nog contact op voor een gratis studie en berekening van een nieuwe verlichtingsinstallatie.

lard@watts-on.be

+32 475 81 32 46